استفاده از نرم افزار مدرسه حهت هوشمند سازی مدارس از دستاورد های مهم توسعه فناوری اطلاعات در برنامه آموزش و پرورش است که این امر در آموزش نیز فوایدی به همراه دارد  این پژوهش از نظر هدف از نوع توصیفی- مروری و از نوع کاربردیست و هدف آن بررسی تاثیر هوشمند سازی مدارس در پیشبرد اهداف آموزش و پرورش می باشد.

روش انجام پژوهش کتابخانه ایی است و از بررسی مقالات و تحقیقات قبلی نشات گرفته است. با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه هوشمند سازی مدارس و تاثیرات مثبت آن و همچنین نگرش معلمینی که از مزایای آن بهره برده اند و با لحاظ کردن اهداف آموزش و پرورش در تربیت و پرورش نیروی های انسانی سالم و پیشرفته همگام با تکنولوژیهای نوین در جهان به نظر میرسد استفاده از این ابزارها و شیوه جدید توانسته است امر آموزش را بهتر و موثر تر پیش ببرد و آموزش و پرورش را بیشتر از گذشته به اهداف نهایی خود نزدیک سازد.

اما این حقیقت در مورد نرم افزار مدرسه نیز قابل توجه است که هنوز دستیابی به این هدف به دلیل کمبود امکانات و اموزش های لازم بطور کامل محقق نشده و نیازمند بررسی ها و توجه دقیق تر و صرف هزینه های معقول تر و نظارت کارامد تری می باشد.نتایج تحقیقات مختلف نشان می دهد که اگر چه استفاده از این ابزارها مفید است اما هنوز زمینه سازی کافی برای اثربخشی و بهره وری آن بخوبی صورت نگرفته و بخصوص در مناطق محروم و جنوبی تر کمبود امکانات و بودجه لازم محسوس و قابل تامل است.

تعریف نرم افزار مدرسه

نرم افزار مدرسه و به تبع آن مدرسه هوشمند يک سازمان آموزشي و پرورشي پويا و يادگيرنده است که در جهت فرآيند يادگيري و بهبود مديريت به صورت نظام يافته بازسازي شده است تا دانش آموزان سطوح مختلف را براي زندگي در عصر اطلاعات و ارتباطات آماده نمايد.

يک مدرسه ي هوشمند، به عنوان يک سازمان يادگيرنده، در طول زمان تکامل يافته، و به طور مستمر، کارکنان حرفه اي خود، منابع آموزشي و توانايي هاي اجرايي اش را توسعه مي دهد(وب سایت مدرسه ها، ۱۳۹۶).

در دنیای تکنولوژی که هر روزه با پیشرفتها و دستاوردهای جدیدی در عرصه تولیدات فناوری ارتباطات روبرو هستیم تنها راه توسعه جوامع ، همگام شدن با این پیشرفت است.

در بحث آموزش و پرورش که بنیان اساسی ارتقاء سطح علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه را تشکیل می دهد استفاده از این تکنولوژیها اجتناب ناپذیر است.اگر کشورهای در حال توسعه بخواهند به موازات کشورهای پیشرفته گام بردارند و توان علمی و پژوهشی خود را افزایش دهند ناگزید به یادگیری شیوه هایی هستند که جدید و کارامد بوده و بتواند در مدت زمان کوتاهتری کشور را به سطح مطلوب علمی برساند.

🔗 این مطلب را هم بخوانید: مزایای نرم افزار هوشمند سازی مدارس

دلایل استفاده از نرم افزار مدرسه جهت هوشمند سازی مدارس

در کشور هایی همچون ایران که تکنولوژیهای جدید به سرعت وارد شده و بطور عموم مورد استفاده عملی قرار می گیرد، همسو نبودن آموزش و پرورش در مدارس با امکانات موجود در محیط های اجتماعی و خانواده باعث دلزدگی و گاهی خستگی و بی میلی دانش آموزان خواهد شد.

زیرا در بیرون از مدرسه جذابیتهایی وجود دارد که بیش از کتب و آموزشهای مدرسه جوابگوی خلاقیتها و علاقمندیهای دانش آموزان است.

از سوی دیگر واضح و بدیهی است که آموزش های دیداری قادر است بطور عملی فرد را با مباحث و نکات آموزشی درگیر کرده و فکر و خلاقیت دانش آموزان را تحریک کند.

این مساله کاملا طبیعی است که افراد خاطرات و مطالب دیداری را بهتر و بیشتر و با جزئیات دقیق تری به خاطر می آورند تا خاطراتی که تنها شنیداری و نوشتاری بوده اند. بنابراین استفاده از چند رسانه ایی ها در آموزش گام موثری در افزایش یادگیری دانش آموزان خواهد بود.

مدارس هوشمند با هدف آماده سازی دانش آموزان برای آینده ایجاد می شود. در مدارس هوشمند که توسط نرم افزار مدرسه هوشمند شده است کامپیوتر در نحوه ی تدریس و ارزشیابی تاثیر می گذارد و برنامه های درسی را تا حدودی تغییر می دهد. دانشآموزان در مدرسه هوشمند نقش یاددهنده و یادگیرنده را برعهده دارند.

مدارس هوشمند از دستاورد های مهم توسعه فناوری اطلاعات در برنامه آموزش و پرورش است که این امر در آموزش نیز فوایدی به همراه دارد (نقشبندی؛ امامی؛ صالحی و عبدالهی، ۱۳۹۳). هوشمند سازی در مرحله اول آموزش عملی را سرلوحه کار خود قرار داده است.

در واقع در این شیوه تلاش می شود تا مطالب آموزش تا حد امکان بصورت دیداری و با بکار گیری تصاویری هر چند نمادین ارائه گردد تا میزان به خاطر سپاری و یادگیری دانش آموزان افزایش یابد.

همچنین میزان مشارکت دانش آموزان و تعامل با یکدیگر در محیط آموزشی و ابراز خلاقیتها و ایده ها افزایش یافته و کلاس را از حالت سنتی و معلم محوری به حالتی پویا و پر تکاپو همراه با سرگرمی تبدیل می کند.

منظور از هوشمند سازی مدارس جیست؟

هر چند منظور از هوشمند سازی تنها استفاده از چند رسانه ایی نیست.  این شیوه به استفاده از تکنولوژیهای جدید آموزشی در مدارس اشاره دارد. مواردی همچون چند رسانه ایی ها، شبکه های هوشمند، بردهای هوشمند و خلاصه هر نوع امکانات جدیدی که بصورت الکترونیکی بوده و سرعت آموزش و کیفیت آمزش را بهبود ببخشد.

بل معتقد است که  استفاده از رسانه های تصویری روند یادگیری و به خاطر آوردن را تسهیل می کند و تعاملات می توانند ثبت و ذخیره شوند،به طور مثال فایل های پی دی اف ، پاورپوینت ، و یا از تمام سخنرانی به صورت یک فایل تصویری فیلم گرفته شود.

همچنین می توان از سیستم راگیری، دوربین سند و میکروسکوپ های الکترونیکی استفاده کرد (Bell, 2002) نتایج پژوهش نظری و سعادت پور (۱۳۹۶) نیز نشان داد که با استفاده از محتوای چند رسانه ای فرآیند یادگیری عمیق تر می شود.

به عبارتی علاوه بر افزایش کارایی کلاس، استفاده از نرم افزارهای گوناگون به یادگیری دانش آموزان کمک می کند. مدرسه هوشمند با فراهم نمودن محیطی پویا و جذاب زمینه شکوفایی استعدادهای دانش آموزان را فراهم نموده و انگیزه آنان را برای انجام بهتر فعالیت های درسی افزایش می دهد.

این تحقیق فاز نوع توصیفی-مروری  است و در ماهیتاز نوع کاربردی می باشد و همچنین از روش کتابخانه ای و بکارگیری مقاله ها و مطالعات محققان درخصوص بررسی عوامل و تعاریف پایه استفاده شده است.

نحوه گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای، اسنادی، اینترنتی و پایگاه الکترونیکی از طریق منابع کتابخانه ای و مقالات مرتبط با موضوع بوده است.

مدرسه هوشمند

در تعريف اين نوع مدارس گفته شده است كه مدرسه هوشمند يك مدرسه و محيط آموزشي فيزيكي است كه كنترل و مديريت آن مبتني بر فناوري رايانه و شبكه مي باشد و محتواي اكثر دروس الكترونيكي و سيستم ارزشيابي و نظارت آن نيز هوشمند است ودر فرایند آموزش به تفاوت استعداد وتوانایی دانش آموز توجه می شود.

مدرسه هوشمند سازمانی است یادگیرنده که در آن نسلی خلاق و توانمند در عرصه های زندگی و توانا در خلق دانش تربیت شوند.(سند چشم انداز مدارس هوشمند تهران، ۱۳۸۹)

مدرسه هوشمند مدرسه اي است که در آن روند اجراي کليه فرآيندها اعم از مديريت، نظارت، کنترل، ياددهي – يادگيري، منابع آموزشي و کمک آموزشي، ارزشيابي، اسناد و امور دفتري، ارتباطات و مباني توسعه آنها، مبتني بر فاوا و در جهت بهبود نظام آموزشي و تربيتي پژوهش محور طراحي شده است.مدرسه هوشمند، مدرسه اي است برخوردار از:

• محيط ياددهي –يادگيري متناسب باتفاوت هاي فردي و پژوهش محور با تأکيد بر توليد دانش
• معلمان و کارکنان توانمند، متخصص و داراي اشتياق بکارگيري صنعت فاوا
• زير ساخت توسعه يافته فاوا
• مديريت نظام يافته يکپارچه رايانه اي در امور آموزشي، پرورشي و پشتيباني
• امکانات ارتباطي مناسب به منظور حضور بر خط در اينترنت و يا اينترانت
• تعامل پويا بين عوامل مدرسه، دانش آموزان و اولياي دانش آموزان (وب سایت مدرسه ها، ۱۳۹۶).

تاریخچه مدارس هوشمند

مدارس هوشمند طرحی است که اولین بار در سال ۱۹۸۴ توسط دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه هاروارد ارایه شد.

این طرح به تدریج در چند مدرسه اجرا شد و بعدها تا حدودی توسعه یافت، به طوری‌که امروزه برخی از کشورهای توسعه یافته در زمینه فناوری اطلاعات، همچون مالزی، از این مدارس جهت تربیت نیروی انسانی در برنامه‌های توسعه خود استفاده می‌کنند.

در تعریف این نوع مدارس باید گفت که مدرسه هوشمند یک مدرسه و محیط آموزشی فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری کامپیوتر و شبکه است و محتوای اکثر دروس الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن نیز هوشمند است و در فرایند آموزش به تفاوت استعداد و توانایی دانش آموز توجه می‌شود.

از جمله کشورهایی که در زمینه مدارس هوشمند گام‌های موثری برداشته‌اند، به غیر از مالزی و آمریکا می‌توان به کشورهای کانادا، سوییس، ایرلند و مصر اشاره کرد.

طرح راه اندازی مدارس هوشمند یا Smart School اولین بار در کشور مالزی به اجرا درآمد و قرار شد تا سال ۲۰۲۰ تمامی مدارس این کشور به صورت هوشمند اداره شوند اما در کشور ما این طرح از سال ۸۶ و با راه اندازی اولین مدرسه هوشمند در مقطع ابتدایی اجریی شد.

اگرچه تعدادی مدرسه آن هم درمقطع دبیرستان در تهران طرح کلاس هوشمند را به صورت پایلوت اجرا کرده اند و حتی آموزش و پرورش و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات طی تفاهم نامه ای طرح اتصال ۵۰ هزار مدرسه به شبکه رشد را در قالب طرح مدارس هوشمند کلید زدند اما بهره گیری از فناوری های نوین در تمامی سطوح مدارس ابتدایی برای اولین بار در کشور از سوی پیشتازان کامپیوتر ایران و با حمایت های معنوی وزارت آموزش و پرورش شکل گرفت(پازما، ۱۳۹۴).

برد های هوشمند در نرم افرار مدرسه

برد های هوشمند یکی از ابزارهای رایج در مدارس هوشمند است که با کمک فناوری های نوین جهت تدریس در این مدارس طراحی شده است.

این بردها اغلب به سیستم کامیپوتر متصل بوده و توانایی کنترل صفحه را از طریق معلم افزایش می دهد. معلمین می توانند دروس ارائه شده روی صفحه را (شامل : نمودارهای ریاضی و فیزیک ، تصاویر و شکلها و … که توسط معلم روی برد رسم شده است) پرینت گرفته یا ضبط نمایند و در اختیار دانش آموزان قرار دهند.

نتایج تحقیق تورل و جانسون[۱] (۲۰۱۲)نشان می دهد که معلمان بر این باورند که بردهای هوشمند می تواند برای دروس مختلف استفاده شوند.

هم چنین، معلمان بر این باورند که می توان از بردهای هوشمند به منظور تسهیل یادگیری و آموزش تحت این  شرایط استفاده کرد :

• همکاری با  سایرمعلمان
• آموزش درمورداستراتژی های آموزشی موثر با استفاده از بردهای هوشمند
• استفاده بیشترمعلم ازبردبرای بهبود مهارت در آن.

معلمان استراتژی ها و تکنیک های مختلفی در استفاده از بردهای هوشمند به کار می برند . چند استراتژی تخته های تعاملی که تاثیر مثبتی بر روند یادگیری دانش آموزان دارد را می توان بر شمرد:

• برجسته سازی ، رنگ آمیزی، و یا حاشیه نویسی مطالب مهم (Türel&Demirli, 2010)
• ارائه ایده ها و بازتاب ها در مورد محتوای درسی
• گرفتن تصاویر از صفحات وب وتغییر دادن آن به طور همزمان
• تصحیح اشتباهات در مطالب (Beauchamp & Parkinson, 2005)
• انجام بازی (Smith et al., 2005)

مزایای استفاده ار نرم افزار مدرسه جهت هوشمند سازی مدارس

با توجه به تحقیقات و بررسی های انجام شده هوشمند سازی چه در افزایش انگیزه دانش آموزان و چه در زمینه پرورش خلاقیت و پیشرفت دانش آموزان بسیار کارامد و تاثیر گذار بوده و رابطه معناداری در استفاده از آن و پیشبرد اهداف آموزشی وجود دارد.

مزایای مختلفی توسط معلمین و محققین برای استفاده از این روش بیان شده است . به عنوان مثال حیدری و شهریاری ( ۱۳۹۳) در پژوهش خود مزایای استفاده هوشمند سازی را چنین بیان می کنند :

• افزايش مشاركت عناصر مرتبط با سيستم مدرسه به ويژه اوليا، مربيان و دانش آموزان و فراهم كردن امكان تعامل بيشتر آنان با يكديگر.
• آشنایی دانش آموزان با فناوري الكترونيكي و افزايش توانمندي‌هاي فردي دانش آموزان
• رشد همه جانبه دانش آموزان
• ايجاد تنوع و خارج شدن از شيوه يكنواخت و سنتي آموزش
• افزايش بازده كاري در مدرسه
• آشنایی دانش‌آموزان با اهميت زمان (چگونه مي‌توان در كم‌ترين زمان، به خواست‌ها و نيازهاي خود با استفاده از فناوري‌هاي ارتباطي، پاسخ داد)
• استمرار فرایند یادگیری دانش آموزان در خارج از مدرسه
• ایجاد محیطی پویا و جذاب برای شکوفایی کامل استعدادها و بروز خلاقیت های فردی و جمعی دانش آموزان افزایش حضور ، پشتیبانی و مشارکت والدین و گروه های ذینفع در فرایند یادگیری دانش آموزان
• همراه نمودن کادر آموزشی مدارس با روندهای نوین آموزشی مبتنی بر نیازمندیهای جامعه دانش بنیان
• به کمک نرم افزار مخصوص امکان ذخیره سازی مطالب ارائه شده در کلاسوجود دارد که این امر منجر به صرفه جویی  در زمان کلاس و در اختیار گذاشتن سریع و راحت اسناد و فایلهای آموزشی می گردد.
• ایجاد محیطی مناسب جهت ارزیابی های مستمر و متناسب با استعداد و پیشرفت دانش آموزان
• فراهم نمودن فضای مشارکت و تمایل دانش آموزان و معلمین در فرایندهای یاددهی یادگیری
• ترویج یادگیری تجربی،پژوهش محوری و دانش آموز محوری در فرایندهای آموزشی
• توسعه ی مهارتهای ادراکی ، کلامی ، اجتماعی، حرفه ای تخصصی دانش آموزان
• تدوین راهبردهای توسعه مدارس هوشمند

چالش های استفاده از نرم افزار مدرسه 

در کنار تمامی مزایای موجود نباید از مشکلات نیز غافل بود. متاسفانه امکانات و تجهیزات بسیار کم بخصوص در مناطق محروم سبب شده است تا همه دانش آموزان در سراسر کشور بطور یکسان از امکانات بهره نداشته باشند.

بخصوص در مدارس دولتی که از بودجه اندکی برخوردار هستند. همچنین سوء استفاده برخی عوامل فروش نیز سبب شده است تا بردها و ابزارهای بی کیفیت با قیمتهای بالا در مدارس استفاده شود که کارایی لازم را نداشته و عمر مفید بسیار اندکی دارند.

این امر سبب می شود تا علاوه بر هدر رفتن بودجه و سرمایه مدارس، دانش آموزان و معلمین نیز هر روزه با مشکلات آموزشی روبرو باشند.

آموزش معلمین در استفاده از این ابزارها نیز معضل بزرگ دیگریست .مقاوت برخی معلمین در یادگیری روشهای جدید و همگامی با تکنولوژی نه تنها در آموزش و پرورش بلکه در تمامی مکانها  وجود دارد و امری عادی است.

وحشت از محیط آموزشی جدید که با روشهای سنتی متفاوت بوده و نیاز به ابزارهای جدید دارد گاهی سبب شده تا معلمین حتی مخالف استفاده از این ابزارها باشند. گاهی نیز این مخالفتها به دلیل وحشت از جایگزینی بردهای هوشمند به جای معلمین است.

این مقوله مدتی است که در میان معلمین آموزش و پرورش مطرح شده و هنوز جای بحث دارد. نگرانی برای از دست دادن کار و ساعات تدریس در معلمین امری بدیهی است.

در پژوهش عبدالوهابی ، مهر علی زاده و پارسا (۱۳۹۱) نتایج پرسشنامه، مصاحبه و چک لیست ارزیابی نشان داد که به طور کلی آمادگی دبیرستان های دخترانه اهواز برای استقرار مدارس هوشمند، از دیدگاه معلمان و مدیران در سطح پایین قرار دارد.

از سوی دیگر ابزار های آموزشی در مدارس هوشمند، بخصوص بردها بسیار حساس بوده و نیاز به مراقبت و دقت زیادی دارند. دستگاهها دیجیتالی و الکترونیکی بوده و کوچکترین ضربه و یا اشتباهی می تواند آن را دچار اشکال کند و سبب ایجاد مشکلاتی در امر آموزش شود.

آموزش  و پرورش

یکی از اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ; توجه ویژه به آموزش و تربیت نیروی انسانی کارآمد بوده که می تواند نقش اساسی و کلیدی در بروز خلاقیت و نوآوری در جامعه باشد.

مهمترین ویژگی تعلیم و تربیت مسئله محور و تفکر محور،فعال ساختن دانش آموز و ساختندانش به وسیله ی خود اوست. مطالعه تحلیل نیاز های انسان می تواند فرد را برای زیستن در قرن حاضر آماده نمایدتا متناسب با نیازهای جامعه و عصر خود، گامی مؤثر بردارد (هوشیارامیری و قلی پور، ۱۳۹۴).

در این راستا برای هم سویی با پیشرفت های جهانی و ارتقاء کیفیت آموزشی و پرورشی دانش آموزان لازم است تا از تکنولوژیها و ابزارهایی که در تحقق این امر موثر و کارامدتر هستند استفاده شود. گسترش فناوری های نوین و ابزارهای الکترونیکی و شبکه ها و جذابیت های آنها سبب شده است تا مزایا و کارکردهای آنها غیر قابل چشم پوشی باشد.

از آنجایی که هدف اصلی آموزش و پرورش تربیت و پرورش نسل آتی جامعه است لذا نادیده گرفتن امکانات و فناوریهای جدید در آن غیر ممکن است و آموزش معلمین و ارائه آموزشهای لازم با استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا ضروری و مهم است.

از نرم افزار مدرسه جهت هوشمند سازی مدارس استفاده کنیم؟

مدارس هوشمند طرحی است که اولین بار در سال ۱۹۸۴ توسط دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه هاروارد ارایه شد.

در تعریف این نوع مدارس باید گفت که مدرسه هوشمند یک مدرسه و محیط آموزشی فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری کامپیوتر و شبکه است و محتوای اکثر دروس الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن نیز هوشمند است ودر فرایند آموزش به تفاوت استعداد و توانایی دانش آموز توجه می‌شود(پازما، ۱۳۹۴).این پژوهش از نظر هدف از نوع توصیفی- مروری و از نوع کاربردیست زیرا  نتایج آن قابل استفاده برای آموزش و پرورش و کلیه نهادهای آموزشی کشور خواهد بود.

هدف پژوهش نیز بررسی تاثیر هوشمند سازی مدارس در پیشبرد اهداف آموزش و پرورش می باشد. روش انجام پژوهش کتابخانه ایی است و از بررسی مقالات و تحقیقات قبلی نشات گرفته است.

با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه هوشمند سازی مدارس و تاثیرات مثبت آن و همچنین نگرش معلمینی که از مزایای آن بهره برده اند و با لحاظ کردن اهداف آموزش و پرورش در تربیت و پرورش نیروی های انسانی سالم و پیشرفته همگام با تکنولوژیهای نوین در جهان به نظر میرسد استفاده از این ابزارها و شیوه جدید توانسته است امر آموزش را بهتر و موثر تر پیش ببرد و آموزش و پرورش را بیشتر از گذشته به اهداف نهایی خود نزدیک سازد.

نتایج تحقیقات محققینی همچون حیدری و شهریاری( ۱۳۹۳)، تورل و دمیرلی(۲۰۱۰)، بیوکمن و پارکینسون(۲۰۰۵) و اسمیت و همکاران (۲۰۰۵) نشان دهنده و تایید کننده اثرات مثبت این شیوه آموزشی و ابزارهای نوین است .

اما این حقیقت نیز قابل توجه است که هنوز دستیابی به این هدف به دلیل کمبود امکانات و اموزشهای لازم بطور کامل محقق نشده و نیازمند بررسیها و توجه دقیق تر و صرف هزینه های معقول تر و نظارت کارامد تری می باشد.

نتایج تحقیقات مختلف نشان می دهد که اگر چه استفاده از این ابزارها مفید است اما هنوز زمینه سازی کافی برای اثربخشی وبهره وری آن بخوبی صورت نگرفته و بخصوص در مناطق محروم و جنوبی تر کمبود امکانات و بودجه لازم محسوس و قابل تامل است.

کما اینکه تحقیقاتی همچون عبدالوهابی و همکاران (۱۳۹۱) حاکی از این حقیقت است که هنوز در برخی از استانها مشکل عدم امادکی تجهیزات و نیروی انسانی کارامد جدی است.