مدرسه هوشمند: در هزاره سوم شاهد آن هستیم که جامعه صنعتی در حال گام نهادن به جامعه‌ای فرا صنعتی یـا جامعـه اطلاعـاتی است و اطلاعات و دانش اساسی‌ترین دانایی انسان‌ها، جوامع و ملت‌ها به شمار می‌آید. اگر فرهنگ استفاده از نرم افزار مدرسه و مدرسه هوشمند در نظام آموزشی تحول نپذیرد نه‌تنها فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد تحول نخواهد کرد بلکه بـه تقویـت سنت‌های محافظه‌کارانه آموزش، خواهد انجامید.

وضعیت نظام آموزشـی مـا در شـرایط فعلـی به‌گونه‌ای اسـت کـه هنـوز دستاوردهای عصر اطلاعات و فناوری را به‌طور کامل تجربـه نکـرده اسـت.

یکـی از راهکارهـای برخـورد منطقـی و عقلانی با انقلاب اطلاعات، اهتمام به آموزش‌وپرورش است که ابتدا قدرت مواجهه انسان را بالا ببـرد و او را طوری آموزش دهد که به‌سرعت خود را با تغییرات مداوم انطباق دهد در دهه‌های اخیر رویکردهـای سـنتی یادگیری بـا ظهور فنّاوری‌ای جدید نظیر نرم افزار مدرسه و ارتباط از راه دور دستخوش تغییرات اساسـی شـده اسـت.

چرا ورود به عصر جدید و مدرسه هوشمند با روش آموزش سنتی همخوانی ندارد؟

دولت‌ها و نهادهای آموزشی و صنعتی بسیار علاقه مندند که تکنولوژی‌های جدید را به نحـوی مـؤثر اسـتفاده قـرار دهند و در عین حال، نیازهای فراگیران را نیز برآورده سازند.

با این همه، روش‌های سنتی تدریس همچنان به حیاط خود ادامه می‌دهند امروزه، تکنولوژی به گونه‌ای است که به طور مداوم تدریس و یادگیری را دچار تغییـر و تحـول می‌کند و کامپیوتر و امکانات شبکه و نرم افزار مدرسه به مثابه ابزار آموزشی و یکی از امکانات مهم درنظام های آموزشی پذیرفته می‌شود ورود به عصر اطلاعات و رواج فناوری‌های مبتنی بر وب، موجب شکلگیری مشاغل جدیدی شده است که به دانش و مهارت‌های رایانه‌ای نیاز خواهد داشت.

ورود به این عرصه به نوع خاصی از آموزش نیاز دارد که با آموزش سنتی که به‌طور عام امروزه در ایران رایج است، همخوانی ندارد.

دستاوردهای آموزش نوین و مدرسه هوشمند

امروزه اهمیت آموزش‌وپرورشی که متناسب با نیازهای فرد و جامعه باشد بیش از همه احساس می‌شود زیرا دنیایی که با شبکه‌های اطلاعاتی به هم پیوند خورده متقاضی نیروی کاری است که بفهمـد چگونـه از فنـاوری به‌عنوان ابزاری برای افزایش بهره‌وری و خلاقیت استفاده کند.

می‌توان گفت که از معجزات قرن۶، فناوری اطلاعات و ارتباطات از مهم‌ترین دستاورد بشر بوده و سال‌ها در آرزوی دستیابی به آن تلاش نموده است.

اطلاعات منشأ دانایی و بصیرت در انسان است و هـدف از به‌کارگیری فنـاوری اطلاعات، افزایش آگاهی در انسان و نظم در اجراست. از دیرباز از آموزش‌وپرورش انتظار می‌رود که نسل‌های امروز را برای زندگی و جامعه فردا آماده سازد، در جوامع سنتی گذشته، تحولات به‌کندی انجام می‌گرفت، بنابراین شناخت فردایی که باید نسل‌های امـروز را بـرای زیسـتن در آن پـرورش داد چنـدان ضـرورت نداشـت، امـا امـروزه براثـر پیشرفت‌های علمی و فنی که به انقلاب علمی و فنّاورانه تعبیر شده و از سی سـال پیش در هـر ۵ یـا ۲ سـال حجم انتشارات علمی دو برابر افزایش‌یافته این شناخت اهمیت بسزایی یافته است.

محور قرار دادن دانش‌آموز به‌جای، فناوری اطلاعات و ارتباطات در همین راستا از دستاوردهای آموزش نوین مبتنی بر معلم مدنظر بوده و تغییر نقش معلمان به‌عنوان مربی، راهنما و تسهیل‌کننده می‌باشد که خودمحـور قرار دادن دانش‌آموز به‌جای معلم و تغییر نقش معلم موجب می‌شود که انگیـزه هـای یادگیری افـزایش یابـد و دانش‌آموز، عنصری فعال، خلاق و مؤثر شود. میل و علاقه او به کسب اطلاعات و دانش افزایش یابد و به‌طور طبیعـی محتـوای آموزش در مسیرعملی و واقعی قرار گیرد.

مبانی ﻧﻈﺮي ﻣﺪرسه ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ در جهان

پیدایش سیستم‌های پردازِشِ داده (رایانه) باسابقه‌ای بیش از سه دهه سـبب شـده اسـت کـه رایانـه در بسـیاری از عرصه‌های کاربردی اجتماعی و فردی وارد شود؛ به‌گونه‌ای که در دهه نود، در بسیاری از کشـورها، حتـی مـدارس ابتدایی هم مجهز به امکانات رایانه‌ای متناسب شدند. اختراع و توسعه رایانه، ایجاد شبکه‌های رایانه‌ای و پس‌ازآن ظهور پدیده اینترنت را در پی داشت (وب‌سایت مبـانی نظـری تاریخچـه هوشمند سازی مـدارس، ۱۳۹۵).

تفکـر استفاده از رایانه‌ها و شبکه‌های رایانه‌ای در مدرسه، به قرن بیستم و اوایل دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد اینترنـت کـه در ۱۹۹۶ در دوران جنگ سرد از درون شبکه معروف پا گرفت، بسیار سریع رشد کرد. هیچ‌کس گمـان نمی‌کرد ایـن شبکه اطلاع‌رسانی در سال ۲۰۰۰ صاحب ۱۸۰ میلیون کاربر باشد. سرعت و شتاب این رشد به‌گونه‌ای بود که بـه حدود ۵۰۰ میلیون کاربر در سال ۲۰۰۳ بالغ گردید این توسعه سریع فناوری اطلاع‌رسانی به همراه عوامل دیگری چون تبدیل جامعـه صـنعتی بـه جامعـه اطلاعـاتی، تغییرات جمعیتی، جهانی‌تر شدن فعالیت‌های حرفه‌ای، گسترش نیروهای بازار در محدوده آموزش و به‌عبارت‌دیگر تجاری شدن مقوله آموزش، همه و همه، تأثیرات شگرف و چشمگیری در امر آموزش داشته‌اند.(همان منبع)

در سال ۱۹۸۴ دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه هاروارد، طرح مدرسه هوشمند را به‌عنوان تجربه‌ای نـوین در برنامه‌های آموزش‌وپرورش، با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ارائه نمودند. ایـن طـرح به‌تدریج در چنـد مدرسه اجرا گشت و بعدها تا حدودی توسعه یافت. (همان منبع)

 گفته می‌شود اولین مدرسه هوشمند در سال ۱۹۹۶ در انگلستان تاسـیس شـد و سـپس طـرح راه‌اندازی مـدرسه هوشمند در کشور مالزی به اجرا درآمد و با ارائه الگویی موفق، توانست تجربه خود را به سایر کشـورها نیـز منتقـل کند و امروزه علاوه بر مالزی کشورهای ایرلند، مصر و استرالیا نیز برای هوشمند کردن مدارس خود اقدام کرده‌اند.

مبانی ﻧﻈﺮي ﻣﺪرسه ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ در ایران

تا چند سال گذشته، آموزش رایج در مدارس کشور، یک آموزش سنتی و یا به عبارت دیگر آموزش فقـط شـنیداری بود. حداکثر اقدام تصویری در خصوص موضوعات مورد آموزش، نصب بعضی پوسترهای رنگی بـر روی تختـه سـیاه کلاس بود.

در روش دیداری- شنیداری سعی می‌شود آموزش به کمک فیلم، انیمیشن، نماهنگ و … ارائه گـردد. در این روش ماندگاری مطلب بیشتر است. در ضمن در روش دیداری- شنیداری مطالب علمی در محیطی جذابتر و در مدت زمان کمتر قابل انتقال است.

در دهه‌های اخیر اما، گستره فعالیت در زمینه آمـوزش و یـادگیری نیـز چـون دیگـر فعالیتهـای علمـی، فرهنگـی، اقتصادی، اجتماعی و غیره، از توسعه و پیشرفت سریع فناوری و ظهور پدیده‌هایی چون مـاهواره، رایانـه، اینترنـت و غیره متأثر و دگرگون شده است (وب سایت همدلی از همزبانی خوش‌تر است، ۱۳۹۲)

استفاده از فناوری در آموزش ایران به زمان بهره‌گیری از ابزارهای کمک‌آموزشی سـمعی بصـری شـامل نمـایش اسلاید و فیلم‌های آموزشی در کلاس درس بازمی‌گردد. پس‌ازآن، تلویزیون به‌عنوان رسانه آموزشـی موردتوجه قرار گرفت و تلویزیون آموزشی ملی ایران به‌طور رسمی به امر آموزش همگانی در سراسر کشـور پرداخـت. (همـان منبع)

پس از ورود صنعت رایانه به ایران و رشد و نفوذ رایانه‌های شخصی در میان اقشار مختلف فرهنگی اجتماعی، فعالیت در زمینه آموزش مبتنی بر رایانه نیز آغاز گشت و بیش از ده سال است که در زمینه مدرسه هوشمند فعالیت می‌شود و این امـربا تولید لوح های فشرده آموزشی آغازگردیده است. (همان منبع)

به‌طورکلی، از نیمه دوم سال ۱۳۸۰ به بعد، رویکرد به این مقوله جدی‌تر و فعالیت‌های عملیـاتی درزمینهٔ آمـوزش اینترنتی و بهره‌گیری از پهنای باند مخابراتی برای ارائه دوره‌های آموزشی در گوشه و کنار کشور آغاز شد تـا اینکـه طبق مصوبات شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش‌وپرورش در سال تحصیلی ۱۳۸۳-۱۳۸۴، پایلوت مدرسه هوشمند به سازمان آموزش‌وپرورش شهر تهران محول گردید.( همان منبع)

شروع طرح مدرسه هوشمند در آموزش و پرورش تهران

طرح و برنامهٔ سازمان آموزش‌وپرورش شهر تهران در جهت ایجاد مدرسه هوشمند سازمان آموزش‌وپرورش شهر تهران در سال تحصیلی ۸۳-۸۴ اقدام به راه‌اندازی آزمایشی مدارس نمود. جهت بررسی چگونگی عملکرد طـرح مدارس هوشمند، جلسات کارشناسی در سازمان برقرار شد. براساس تصویب این جلسات، طـرح در سـه دبیرسـتان دولتی و یک دبیرستان غیرانتفاعی در پایه دوم و در چهار منطقه آموزش‌وپرورش به شکل آزمایشی اجرا شد.

اﺳﺎﻣﯽ دبیرستان‌های ﻣﻨﺘﺨﺐ به شرح ذﯾﻞ اﺳﺖ:

• منطقه ۴، دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن آﺑﺴﺎل
• ﻣﻨﻄﻘﻪ ۵، دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺎﺣﺐ
• منطقه ۷، دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن ﻧﺪاي آزادي
• ﻣﻨﻄﻘﻪ ۱۵، دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺪاي راه ﮐﺎرﮔﺮ

براي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪارس ﻓﻮق ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ذﯾﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ:

• وﺟﻮد آﻣﺎدﮔﯽ، اﻧﮕﯿﺰه و درك ضرورت‌های ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺪرﺳﻪ
• دارا ﺑﻮدن ﺣﺪاﻗﻠﯽ از ﺳﺎﺑﻘﻪ فعالیت‌های ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺪرﺳﻪ
• دارا ﺑﻮدن ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻀﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ موردنیاز اﺟﺮاي ﻃﺮح در ﻣﺪرﺳﻪ
• ﻣﺪرﺳﻪ انتخاب‌شده، ﻧﻤﻮدي از واقعیت‌های آﻣﻮزش ﻮﭘﺮورش و قابل‌تعمیم ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺪارس در ﺳـﻄﺢ ﮐﺸـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ.

از آن زمان تاکنون فعالیت‌های بسیاری در حوزه مدرسه هوشمند در بخش‌های مختلف انجام گردیده است تا جایی که در آخرین اظهارنظرها مسئولین وزارت آموزش‌وپرورش اعلام کرده اند که ۲۶ هزار مدرسه در سراسر ایـران دریکی از ﻣﺮاﺣﻞ هوشمند سازی ﻗﺮار دارﻧﺪ.

مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصوصیات سمیم مدرسه هوشمند

مفهوم مدرسه هوشمند درکشورها جای تأمل دارد، چراکه در پیشینه بین‌المللی‌اش– به‌جز در مالزی- هیچ‌گاه با مفهوم فناوری ملازم نبوده است. واکاوی ادبیات این حوزه نشان می‌دهد که اولین بـار عبـارت مدرسهٔ هوشمند باانتشار کتاب دیویدپرکینز (سال ۱۹۹۲) وارد گفتمان تعلیم و تربیـت شـد. مدرسـه هوشـمند راهبردی است برای جداشدن از حافظه- محوری و حرکت به سمت تربیـت ذهـن و اندیشـه. مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصوصیات مدرسه هوشمند سمیم عبارتند از:

• در مدرسه هوشمند معلمان می‌توانند با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی و برنامه‌های نـرم افـزاری وغیـره دروس جدیدی را با توجه به نیازها و علائق دانش آموزان طراحی نمایند
• داﻧﺶ آﻣﻮزان اﯾﻦ ﻣﺪارس، ﺧﻮد ﺳﺮﻋﺖ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺧﻮد را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ.
• ﻧﻘﺶ ﻣﻌﻠﻤﺎن در اﯾﻦ ﻣﺪارس ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدی از آﻣﻮزش و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ ﭘﯿﮕﯿﺮی آﻣﻮزش ﺷﺨﺼﯽ آﻧﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯿﯿﺎﺑﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮﺻﺖ و ﻓﺮاﻏﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎی رﺷـﺪ و ﺑﺎﻟﻨـﺪﮔﯽ ﺣﺮﻓـﻪ اي ﺧـﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ.
• در این نوع مدارس دانش آموزان اغلب بجای کیف های مملو از کتب حجیم، با کامپیوترهـای کیفـی (lab top) در سر کلاس درس حاضر می‌شوند.
• ارزشیابی از دانش آموزان در مدرسه هوشمند به جای اینکه در مقاطع و نوبت‌های فاصله‌دار (در پایان هر فصل یا هر ترم و …) صورت پذیرد، همه روزه و به‌طور مداوم انجام می‌گیرد و تعدادی از این آزمون ها هم به صورت روی خط و از راه دور می‌باشند.
• در اﯾﻦ ﻣﺪارس داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻫﻨﮕﺎم ورود و ﺧﺮوج از ﻣﺪرﺳﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد را از ﺳﺎﻋﺖ آﻣﺪ و رﻓﺖ ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ.
• ارﺳﺎل ﭘﯿﺎﻣﮏ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺗﻮﻣﺎﺳﯿﻮن ﻣﺪرﺳﻪ
• والدین می توانند از روﻧـﺪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ.
• و … .

منبع :سیویلیکا